VEERTIGSTE NIEUWSBRIEF VAN ORGELKRING DRUIVENSTREEK
Overijse, 20 februari 2013
Beste lezer,
We zijn met onze brief iets vroeger dan gewoonlijk. Dat heeft te maken met het nakende (her-) inspelingsconcert te Neerijse. De opwaardering van het Loretorgel is zeer goed nieuws. Het komt ook zeer gelegen: pal op onze twintigste verjaardag! Helemaal mooi wordt het als dat orgel straks wordt uitgebreid met een vrij pedaal. Op een wijze die wel exemplarisch lijkt voor onze 20-jarige werking, konden wij daartoe de aanzet geven. Zie verder.
In deze brief vindt u ook de uitnodiging tot betaling van het lidmaatschap voor 2013. Dat lidmaatschap is niet onbelangrijk: het verleent ons financiële én morele steun waarmee we het verschil kunnen maken voor de regio. Over dat verschil mag het in deze wat langer uitgevallen brief ook even gaan: daar zijn verjaardagen voor.
Maar weet u zich allereerst van harte welkom op onderstaande gebeurtenissen:
Zaterdag 2 maart om 19.00u.
Sint-Pieter en Pauwelkerk Neerijse
Herinspeling van het Loretorgel (1871)
Annelynn Ballieu, orgel en altviool
Sijn Hanssens en Michel Goossens, orgel
Dina Verheyden, sopraan
Richard de Waardt, accordeon
De cultuurdienst van Huldenberg organiseert het concert en spant zich in om een ruim publiek te bereiken. Wij kregen de vraag naar een concert met veel variatie en inbreng van andere instrumenten naast het orgel – een aanpak waarin we trouwens enige traditie hebben. Uiteraard leggen we ook een flinke klemtoon bij het orgel zelf. We voorzien vooral 19de-eeuws orgelwerk “van eigen bodem”: toegankelijk én passend bij het instrument. Een gespecialiseerde firma zal het gebeuren visueel bijkleuren middels belichting.
Tenslotte wordt alles beklonken met een glas, aangeboden door de Kerkraad.
Zaterdag 29 juni om 20.00u.
Sint-Bernarduskerk Tombeek (Overijse)
Michel Goossens en Johan Huvenne
bespelen het gerestaureerde Smetorgel (1820)
Tombeek is sinds de restauratie van het orgel in 2005 een vaste waarde op onze concertagenda. Vaste waarde, inderdaad, want het gaat om een klein maar fijn instrument – kleurrijk en vol karakter. Gemeten echter aan de gemiddelde publieke
belangstelling voor ons jaarlijks exploot lijkt dit nog niet algemeen doorgedrongen. Maar we blijven ons best doen. Welkom dus in Tombeek!
En na het gebruikelijke besluit van zo een concert, met een glas in de avondzon, kan de vakantie niet meer stuk.
HET ORGEL VAN NEERIJSE
werd in 1871 gebouwd door François-Bernard Loret (1808 – 1877). In diezelfde periode werd ook het Merklin-Schijvenorgel van Overijse voltooid. Uit het parochie-archief van Overijse blijkt dat naast Merklin ook daar een project van Loret werd overwogen.
Uiteindelijk heeft de 19de eeuw de loop van de IJse met drie karakteristieke getuigen van romantische orgelbouw bedacht: Kerckhoff in Hoeilaart (1890), Merklin in Overijse (1872) en Loret in Neerijse.
Alledrie zijn het eerder kleine instrumenten, die niettemin het eigen klankbeeld en de typische inzichten van hun bouwers vertolken. Een nalatenschap om te koesteren!
François Loret zou meer dan 300 orgels gebouwd hebben, in binnen- en buitenland, tot zelfs in Peru. Hoewel zijn werk destijds zeer gewaardeerd werd en met talrijke onderscheidingen bekroond, zijn in verhouding weinig orgels van hem overgebleven.
François was technisch ingenieur. In een context van grote concurrentie streefde hij naar vereenvoudiging. Hij bedacht ook eigen oplossingen zoals een windvoorziening met draaiwiel en krukas, waarvan in Neerijse nog delen te zien zijn.
Neerijse heeft een mooi en intact overgeleverd instrument met typische dispositie en intonatie. Typisch zijn ook de vol-porseleinen knoppen op de registerstokken, de ruime lessenaar en de bank met gietijzeren onderstel en rugleuning.
Ongeveer 30 jaar geleden werd de blaasbalg herbelederd en werd er zelfs een opname gerealiseerd door het toenmalige “Orgelmagazine” van BRT3 (nu “Klara”).
Onder de noemer “groot onderhoud” werden het voorbije jaar werken uitgevoerd door orgelbouwer Jos Moors. In dit kader werd de orgelkas gerecht en verstevigd. Er werd een loopbrug aangebouwd die de kast steun geeft tegen de buitenmuur en die de toegang tot het orgel vergemakkelijkt. De windlades zijn nagekeken. Een van de scheien diende vernieuwd. De kleppen werden nieuw belederd, de pulpeten zijn vernieuwd.Tractuur en pijpwerk werden gereinigd. De zinken frontpijpen kregen een nieuwe verflaag. De kast werd geboend, de bakstukken en sierlat gepolitoerd.
Het klavierbeleg is vernieuwd. De lawaaierige ventilator die in de zolderruimte stond is vervangen door een nieuwe die bij het orgel staat in een geluiddempende behuizing.
Naast al die zeer goede dingen blijven helaas ook problemen te melden. Problemen die op dit moment uitvergroot zijn door de winterse omstandigheden.
Loret hoefde destijds geen rekening te houden met de aanwezigheid van een verwarmingsinstallatie. Die is er nu wel en bij het orgel veroorzaakt ze extreme temperaturen met bijhorende droogteverschijnselen die – om maar één ding te noemen – het tweede klavier ontregelen tot een toestand van onbespeelbaarheid.
Voor dit probleem, evenals voor het windverlies langs de buiten gebruik gestelde “pompen” onder de blaasbalg, stelt de orgelbouwer oplossingen in het vooruitzicht.
Intussen zal op 2 maart het orgel nog niet in al zijn “grandeur” kunnen klinken.
We zullen dus moeten terugkomen. Maar zo erg is dat niet. Er dient zich daarvoor trouwens nog een andere en ditmaal zeer heuglijke reden aan:
de uitbreiding van het orgel met vrij pedaal.
Er moet natuurlijk nog een hele (administratieve) procedure doorlopen worden, maar de Kerkraad heeft de principiële beslissing genomen om – op ons voorstel – het orgel te vervolledigen met twee vrije pedaalregisters.
Op de speeltafel zijn nog twee gestopte registergaten. Ongetwijfeld werden deze bij de bouw voorzien om in een latere fase twee registers (16’ en 8’) toe te voegen als vrij pedaal. Spijtig genoeg is die tweede fase destijds uitgebleven.
Het pedaal is thans “aangehangen” (= permanent gekoppeld) aan het hoofdwerk. Dat wil zeggen dat het de noten van het hoofdwerk “meetrekt”. Het heeft geen eigen registers.
De meeste orgelwerken – zeker het repertoire van de romantiek – doen echter beroep op een vrij pedaal met eigen registers, waarbij de pedaalpartij een octaaf lager klinkt dan de manualen en de koppeling van manuaal aan pedaal vrij kan worden in- en uitgeschakeld. De functie van het pedaal is aldus vergelijkbaar met de contrabaspartij in het orkest.
Met een vrij pedaal zal het orgel zich lenen tot het uitvoeren van het grootste deel van de orgelliteratuur. Zowel naar studiemogelijkheden als naar liturgische en concertpraktijk biedt dit een heel andere perspectieven.
Enkele jaren geleden waren wij in de weer om pijpwerk te recupereren uit een Brussels orgel waarop het koorgewelf was neergekomen. Een, jawel, apocalytisch aandoende situatie waaruit we van het orgel gered hebben wat we konden. Het hele verhaal daarover zou hier te lang worden, maar het betreft materiaal van prima kwaliteit dat ook qua stijl volledig aansluit bij het Loretorgel.
Dus konden wij voorstellen de nodige 54 grote pijpen (2 registers van 27 pijpen) te schenken, waardoor dat mooie materiaal de best denkbare bestemming krijgt. De Kerkraad staat in voor de plaatsing ervan, de aanleg van de tractuur en de (ont-) koppeling van manuaal aan pedaal.
Fijn als het zo kan gaan. Een opsteker die helemaal past in het plaatje van onze twintigjarige werking.
We houden u op de hoogte. En er komen zeker nog tal van concerten!
NAJAARSCONCERTEN 2013
Zaterdag 14 september om 20.00u serveren we met veel plezier nog eens een onversneden Bachprogramma. Dit in de Sint-Jan Evangelistkerk van Tervuren. Het concert maakt deel uit van een reeks concerten onder de titel “Bach op een kier”, een provinciaal intitiatief van “Samenwerkende orgelverenigingen Vlaams-Brabant”.
Organisten zijn Annelynn Ballieu en Michel Goossens.
Zaterdag 2 november om 20.00u. is er ons herfstconcert in de Kapel van Zavelenborre (F. Verbeekstraat 158B, Overijse). Vorige keer moesten we het concert afgelasten. Rioleringswerken maakten de kapel onbereikbaar. Onze excuses daarvoor, hoewel dat buiten onze wil, onaangekondigd en tegen de afspraken in gebeurde. Volgende keer beter dus.
Organisten van dienst zijn Michel Goossens en Wouter Verheyden.
We krijgen er de medewerking van Soetkin Pirquin (piano) bovenop.
Meer over dit alles in onze septemberbrief.
20 JAAR ORGELKRING DRUIVENSTREEK: HET VERSCHIL.
In maart 1993 gingen we met een vzw van start. Aanleiding was ons eerste project: het koororgel (G. Potvlieghe 1976) van de Sint-Martinuskerk te Overijse. 20 jaar en veertig nieuwsbrieven later blikken we terug op een gevariëerde waaier werkzaamheden en initiatieven die het verschil maakten: de instrumenten van Overijse, Loonbeek, Eizer, Zavelenborre, Huldenberg, ons eigen Verschuerenorgel dat thans dienst doet in Sint-Agatha-Rode, de vele tientallen concerten op zowat alle orgels van de streek, de website www.orgelkringdruivenstreek met foto-inventaris, de nieuwsbrief die zich behoorlijk aan de vooropgestelde regelmaat van verschijnen – twee keer per jaar – heeft gehouden,…
Daarnaast is er de werking van de vzw zelf en al wat daarbij hoort: statuten – die ook dienden aangepast, administratie, verzekering, de aangehouden regelmaat van bestuursvergaderingen (elke tweede donderdag van de pare maanden), de samenwerking met andere orgelverenigingen,…
Er zijn ook de vele kleine klusjes en hand- en spandiensten die van betekenis zijn voor de performantie van de instrumenten en de orgelvoelendheid van hun omgeving.
Uitgangspunten waren en blijven: zorgzaam omgaan met wat we al hebben en creatief inspelen op mogelijkheden tot verbetering en verrijking van het regionale patrimonium.
In die geest hebben we telkens opnieuw werk gemaakt van noden en mogelijkheden die zich eerder toevallig aandienden.
Dát we dat deden – doen, en vooral de manier waarop, is echter de toevalligheid voorbij.
Zo werd onze eerder sobere en sponsoringvrije huisstijl gaandeweg een bewuste keuze. Evenals de gratis toegang bij concerten en het onbetaalde vrijwilligerswerk van uitvoerders en medewerkers.
Het mag ook opgevallen zijn dat we onze inspanningen richten op zo mogelijk álle orgels uit de regio.
Groot of klein, sleeplade, kegellade, mechanische of (elektro-) pneumatische tractuur, oud of zeer recent: we wensen al die verscheidenheid met respect en waardering te benaderen.
Opeenvolgend hebben generaties immers hun eigen accenten gelegd en in de eigen context ideeën vorm gegeven: bouwstijl, intonatie, opstelling, gebruikte materialen,… Opeenvolgend hebben generaties ook veel weggegooid. Persoonlijke en tijdsgebonden inzichten hebben – in gangbare uitdrukking – veel “op de container” doen belanden. Mode kan ongenadig zijn. Vanuit dat besef zijn we eerder zuinig met appreciaties als “beste” of “mooiste”. Orgels horen niet thuis in competitie.
Criteria als toegankelijkheid, beschikbaarheid voor studie en bovenal duurzaam en bedrijfszeker functioneren, liggen ons beter.
Vandaag is er vernieuwde aandacht voor erfgoed. Gelukkig! Maar de erfgoedstatus die orgels “genieten” gaat niet zelden gepaard met het lot dat ook de historische huisjes van Bokrijk is beschoren: schattig om te bekijken en leuk voor historische evocaties of folkloristische evenementen, doch geen mens die er wil in wonen.
Centrale verwarming en een badkamer worden vandaag niet meer gezien als luxe. Voor orgels geldt iets soortgelijks. Om “bewoond” te kunnen worden is restaureren naar oorspronkelijke toestand niet voldoende. Zo er middelen zijn om een orgel minder onderhevig te maken aan de invloed van (redelijke) verwarming, dan lijkt het ons geen gebrek aan historisch besef om die middelen ook toe te passen. Vandaag worden gebouwen nu eenmaal verwarmd. Historische overwegingen hoeven ook de bekommernis voor een voldoende veelzijdigheid en aantrekkelijkheid als muziekinstrument niet uit te sluiten. Nuance is belangrijk. Maar het laatste wat we willen is dat we orgels verwijzen naar het domein van de folklore, naar vroeger, naar voorbij.
Nu we toch eens “ons gedacht” aan het zeggen zijn…
Orgels zijn bij uitstek instrumenten van en voor de gemeenschap. Ze zijn van iedereen. Ze (leren) bespelen en ervoor zorgen heeft een verbindende betekenis.
Als straks de 21ste-eeuwse mens op de schitter van het individu zal uitgekeken zijn, zal hij ontdekken dat wat van iedereen is echt wel waarde heeft. Zeker de orgels. Én het orgelspel. Wij zijn er klaar voor!
(HERNIEUWING) LIDMAATSCHAP VZW ORGELKRING DRUIVENSTREEK
Misschien doet u het voor het eerst. Misschien gebeurt het al met een zekere routine. Mogelijk betaalt u al voor de 20ste keer het jaarlijkse lidgeld. Hoe dan ook is het een feestelijk gebaar dat we bijzonder waarderen!
Sinds onze oprichting zijn de tarieven quasi dezelfde: 8 € voor gewoon, 13 € voor steunend lidmaatschap. Erelid vanaf 25 €.
Het lidgeld kan gestort worden, al dan niet met bijgevoegd overschrijvingsformulier, op rekeningnummer BE07 7341 5633 0966.
We appreciëren elke vorm van steun en belangstelling, maar het is het effectieve lidmaatschap van velen dat ons tot vereniging maakt. Dank!
VERSLAG ALGEMENE VERGADERING
Onze statutaire algemene vergadering ging door op 14 februari 2013 om 20.30u. in cultuurcentrum Den Blank te Overijse.
Samenstelling raad van bestuur (ongewijzigd):
Christian Bassem, Marc Clemeur, Roland De Wolf (penningmeester, afgevaardigde cultuurraad), Michel Goossens (voorzitter, secretaris).
Raadgevers: Annelynn Ballieu, Peter De Waele, Rob De Waele, Stijn Hanssens, Wouter Verheyden.
Verslag van het voorbije werkjaar
– Concerten in Hoeilaart (met beeldmontage), Tombeek en Huldenberg
– Werkzaamheden aan orgels: Huldenberg, Zavelenborre, Eizer
Voor een omstandige berichtgeving: zie nieuwsbrieven.
– De website werd geactualiseerd, de 38ste en 39ste nieuwsbrief verschenen tijdig.
– Onze vereniging maakt deel uit van de “Koepel van samenwerkende orgelverenigingen Vlaams-Brabant”.
Financieel verslag:
De penningmeester legt een positieve balans voor. Deze is voor alle leden ter inzage beschikbaar op eenvoudige vraag. Inkomsten komen voornamelijk uit lidgelden, de verhuur van ons Verschuerenorgel in Sint-Agatha-Rode, de vrije bijdragen bij concerten.
Met deze inkomsten en dankzij het feit dat al onze medewerkers en musici pro deo werken – waardoor de uitgaven beperkt blijven – bouwen we aan een spaarpot die we creatief zullen aanwenden ten voordele van het orgelpatrimonium.
KORT GENOTEERD
Samenwerkende Orgelverenigingen Vlaams-Brabant maakte een mooie promotie-cd met opnames van Vlaams-Brabantse instrumenten. Deze cd mogen we gratis aanbieden bij komende concerten.
Op paasmaandag 1 april gaan de orgelklassen van Overijse-Tervuren en Oud-Heverlee op uitstap. Via o.m. Sint-Truiden is het einddoel van de dag het instrument van Le Picard in de kathedraal van Tongeren.
Woensdag 1 mei om 19.00u. houden diezelfde orgelklassen in de Franciscanenkerk (“La Foresta”) te Vaalbeek hun jaarlijks klasconcert. Warm aanbevolen!
Zaterdag 8 juni om 20.00u. concerteert Orgelkring Vilvoorde in de parochiekerk van Peutie.
In de zomervakantie werken we verder aan het orgel van Huldenberg.
TOT SLOT
De volgende nieuwsbrief zal verschijnen na de zomervakantie. Krijgt u hem liever per e-mail of per post? Laat het ons weten. Dank om hem door te sturen aan mogelijke geïnteresseerden.
Vragen of reacties, helpende handen … contacteer ons gerust.
Orgelminnende groet,
Orgelkring Druivenstreek vzw
Stokkemstraat 31, 3090 Overijse
Tel: 02 687 77 23
rek. nr. (IBAN) BE07 7341 5633 0966
e-mail: info@orgelkringdruivenstreek.be
Bekijk ook onze website: www.orgelkringdruivenstreek.be
